پنجشنبه هفته گذشته روز جهانی صنایع دستی بود و از همان روز نیز هفته صنایع دستی در ایران آغاز شد. صنعتی که در همه جای دنیا طرفدار دارد و هرچند که صنعتی مستقل محسوب می‌شود، ولی بخش مهمی از گردش مالی صنعت درآمدزای توریسم را به دوش می‌کشد. مازندران هم از استان‌های غنی در عرصه صنایع دستی است. اگرچه صنایع دستی این استان هنوز به شهرت ملی و بین‌‌المللی نرسیده، اما هنرمندان زیادی در این استان حضور دارند که آثاری بدیع و زیبا از خود به جای گذاشته‌‌اند. از غرب تا شرق مازندران می‌توان صدها نوع محصول را دید که نتیجه نوآوری و هنرِ هنرمندان صنایع دستی مازندران و فرهنگ بومی و سبک زندگی این استان است، از ظروف چوبی تا انواع بافته‌های پشمی و حصیری و نخی و لباس‌ها و عروسک‌ها. با این حال صنایع دستی مازندران هنوز با جایگاهی که مطلوب آن است فاصله دارد.

اقتصاد هنر در صنایع دستی
 مسئول انجمن صنایع دستی بسیج هنرمندان استان مازندران و هنرمند نوآور صنایع دستی با گرامیداشت روز و هفته صنایع دستی به همشهری گفت: هر حرفه‌ای در جامعه نیاز به اقتصاد و بازار‌یابی دارد. کسانی که وارد دنیای هنر می‌شوند باید جنبه‌های اقتصادی آن را در نظر بگیرند تا بتوانند برای پایدار ماندن در آن گام‌های مستحکمی بردارند. صنایع دستی هم از این قاعده مستثنی نیست. حتی می‌توان گفت وضعیتی ویژه در این زمینه دارد.
  حمیدرضا گل‌محمدی تواندشتی» با اشاره به چالش‌های موجود در جامعه صنایع دستی اظهار کرد: اندیشه اقتصاد هنر از سال‌های دور در کشور وجود داشت. به‌طور مثال اگر به رشته صنایع دستی وارد شویم و کمی به تفحص و پژوهش بپردازیم، خواهیم دید که هنرمندان صنعتگر در آن زمان‌ها بر اساس نیاز جامعه، شم اقتصادی‌ و کاربرد تولیدات هنری در جامعه به فعالیت می‌پرداختند و آنگاه دست به تولید صنایع‌دستی می‌زدند. می‌توان به نیاز جامعه در زمان‌های خیلی دور اشاره کرد. مثل زیر‌اندازهایی که برای استفاده در منازل بر اساس موقعیت جغرافیایی و اقلیم بر اساس مواد طبیعی موجود ساخته می‌شد. محصولاتی که دارای ارزش هنری بودند و از نظر اقتصادی نیز در‌آمدی عاید صنعتگر مربوطه می‌شد.
  وی افزود: هنرمند ایرانی به اقتصاد هنر اشراف داشت و آثار خود را به گونه‌ای به بازار عرضه می‌کرد که کاربرد داشته باشد تا بتواند امرار معاش هم کند، اما این فرایند در این برهه زمانی کمرنگ شد.

حلقه گمشده هنر
 مبدع صنایع دستی روی کدوهای تزئینی گفت: در جامعه کنونی با وجود این‌که دانشگاه‌ها با ایجاد رشته‌های هنری ، اشخاصی را به عنوان هنرمند دانش‌آموخته به بازار کار فرستاده‌اند، نتیجه مناسبی در هنر-صنعت نمی‌بینیم. چون بیشتر آن‌ها در اقتصاد هنر خبره نیستند و در دوران تحصیل واحدی را به نام اقتصاد هنر نگذرانده‌اند، بنابراین دچار بحران می‌شوند و می‌گویند که هنر در ایران خریدار ندارد. به همین دلیل اخیراً جامعه دانشگاهی اقدام به ایجاد رشته‌ای به‌نام اقتصاد هنر کرد تا با تربیت دانشجویان بتواند معضل اقتصاد هنر را برطرف کند.
این هنرمند مازندرانی افزود: به نظرم خیلی دیر این تصمیم گرفته شد. این موضوع یک حلقه گمشده در دانش مدیریتی هنر کشور به حساب می‌آید و تا رسیدن به حضور اقتصاد هنر در بدنه هنری کشور، راه بسیار زیادی باقی مانده است. ما در جامعه با معضل اقتصادی و کار‌آفرینی دانش‌آموختگان توسط خودشان روبه‌رو هستیم. امیدوارم روزی برسد که دانشجویان ایرانی در زمان فارغ شدن از تحصیل و ورود به جامعه کار‌آفرین باشند و با توجه به رشته خود بتوانند در مشاغل آزاد مشغول کار شوند.

صنایع دستی کاربردی
 مسئول انجمن صنایع دستی سازمان بسیج هنرمندان مازندران خاطرنشان کرد: یکی از آسیب‌های وارد شده بر هنر به ویژه هنر صنایع دستی در ایران این است که با رشد صنعت و ارائه وسایل صنعتی در جامعه و استفاده از آن در زندگی روزمره، نقش هنر و کاربرد ابزار و وسایل هنری در زندگی کمرنگ شد. از دیگر آسیب‌های وارده بر هنر به ویژه در استفاده نکردن مردم از صنایع دستی بومی، ورود بی‌رویه صنایع‌دستی چینی است که با دستگاه CNC تولید و با کمترین قیمت وارد کشور می‌شود. عامه مردم با توجه به داشتن اقتصاد ضعیف نمی‌توانند از صنایع دستی بومی بهره‌مند شوند، البته این موضوع در تمام رشته‌ها صدق می‌کند.

کدوهای پرکاربرد
این هنرمند نوآور و کار آفرین مازندرانی خاطرنشان کرد: در رشته صنایع دستی طرحی را با عنوان کنده کاری روی کدو تزئینی آغاز کردم و توانستم با این کار دست به یک نوع ابتکار بزنم که منجر به کارآفرینی هم شد. اوایل کار فعالیت‌های من فقط جنبه تزئینی داشت اما در طول حضور خود در نمایشگاه‌های مختلف صنایع دستی به این نتیجه رسیدم که با توجه به زحماتی که متحمل می‌شوم باید از این هنر در‌آمدی هم داشته باشم. به مرور به تولید آثاری پرداختم که علاوه بر جنبه‌های تزئینی در خانه هر شهروند ایرانی جنبه کاربردی هم داشته باشد.
 گل‌محمدی تواندشتی گفت: در این راستا علاوه بر تولید آثار حجمی تزئینی و تابلو‌های تزئینی ، به تولید آثاری مانند گلدان‌های دیواری، رومیزی، آویز، ساخت انواع آباژور دیواری و رومیزی، آینه‌های دیواری با تزئین معرق کدو زینتی، ساخت سه‌تار و دوتار با کاسه کدو تزئینی، جای خلال دندان، جا‌قلمی، جای دستمال کاغذی، قندان، صندوقچه‌های کوچک و ظروف مصرفی با روکش معرق کدو تزئینی، جای شکلات‌ و خیلی از آثار دیگر که هم جنبه تزئینی و هم جنبه کاربردی دارند، پرداختم  این محصولات قیمت مناسبی هم دارند و خانوارهای طبقه اقتصادی متوسط هم می‌توانند آن‌ها را خریداری کنند.

هنرِ غیر ویترینی
گل‌محمدی افزود: البته یک هنرمند در صنایع دستی می‌تواند در طول سال دست به آفرینش آثار هنری ارزشمندی بزند که ماندگاری داشته باشد و به عنوان اثری زینتی در مجموعه‌ها نگهداری شود. اما با ابتکار اندیشه نیز می‌توان به تولید کارهایی با قیمت مناسب و در توان خرید همه اقدام کرد تا هم مردم بتوانند از آن بهره‌مند شوند و هم هنرمند از نظر اقتصادی‌ موفق باشد.
این هنرمند اظهار کرد: متاسفانه در ایران کانال و سازمان مشخصی وجود ندارد که هنرمندان را به سوی اقتصاد هنر هدایت کند. اگر این سخن را مطرح می‌کنم به این دلیل است که بیش از 3 دهه در مازندران فعالیت هنری و صنایع دستی دارم و شاهد بودم که هنرمندان زیادی در عرصه اقتصاد هنر موفق نبودند و حتی برخی نیز از تولید دست کشیدند.

حضور واسطه‌ها
مسئول انجمن صنایع دستی بسیج هنرمندان استان مازندران با بیان این‌که در جامعه ما فقط در تئوری و کلام از هنر حمایت می‌شود، خاطرنشان کرد: بیشتر هنرمندان درآمدی برای گذران زندگی خود ندارند و از هنر به عنوان یک تفنن و  نه برای تامین معیشت خود استفاده می‌کنند. حضور دلالان در عرصه هنر به ویژه صنایع دستی نیز آسیب بزرگی به اقتصاد هنرمندان تولیدکننده زده است.
 بیشتر بهره‌مندی مادی هنر به جیب واسطه‌ها می‌رود. ورود صنایع دستی ماشینی بی‌رویه از چین به ایران با قیمت پایین هم رفته رفته به اقتصاد هنرمندان آسیب وارد کرد و آن‌ها را به کنج عزلت کشاند. نبود برنامه‌ریزی و اندیشه اقتصادیدر هنر و وعده‌های توخالی برای ارائه وام به هنرمندان نیز از آسیب‌هایی است که دامن صنایع دستی را در جامعه گرفت.